Voor veel ouders is het een zorgwekkend beeld: een jongvolwassen kind dat zich volledig terugtrekt in hun kamer, urenlang achter een scherm zit, en steeds minder contact maakt met de buitenwereld. Dit fenomeen, bekend als Hikikomori, wint ook in het Westen aan bekendheid. Maar wat is het precies? Wat veroorzaakt het? En hoe kun je als ouder helpen?
Wat is Hikikomori?
Hikikomori is een Japans begrip dat verwijst naar jongeren (en soms volwassenen) die zich langdurig sociaal isoleren, vaak in hun eigen kamer. Ze vermijden contact met vrienden, familie, en school of werk, en brengen hun dagen door in de online wereld. Het is een extreme vorm van sociale terugtrekking die niet hetzelfde is als verlegenheid of introversie, maar een diepere oorzaak heeft.
Hoewel het fenomeen zijn oorsprong vindt in Japan, zien we steeds meer jongeren wereldwijd, ook in België en Nederland, die tekenen van Hikikomori vertonen.
Waarom gebeurt dit sociaal isolement?
Hikikomori ontstaat vaak door een complexe combinatie van factoren: persoonlijkheid, omstandigheden en toegang tot de online wereld. Het begrijpen van deze oorzaken helpt om inzicht te krijgen in de uitdagingen waarmee jongeren worstelen.
1. Persoonlijkheid: wie is gevoelig voor Hikikomori?
Bepaalde persoonlijkheidskenmerken en mentale uitdagingen maken jongeren vatbaarder voor sociale terugtrekking:
- Introversie: Jongeren die van nature introvert zijn, zoeken vaak rust en afzondering. Wanneer sociale prikkels overweldigend worden, kan de kamer een veilige plek worden.
- Autisme: Autistische jongeren kunnen soms moeite hebben met sociale interacties of omgaan met veranderingen. Deze uitdagingen kunnen isolatie versterken.
- Perfectionisme: Het constante streven naar hoge prestaties en de angst om te falen kunnen leiden tot vermijding en terugtrekking.
- Angst en depressie: Sociale angst, faalangst of depressieve gevoelens versterken de drempel om contact te zoeken met anderen.
- Overgevoeligheid voor afwijzing: Jongeren die bang zijn voor kritiek of afwijzing vermijden vaak situaties waarin ze zich kwetsbaar voelen, en zoeken comfort in de veiligheid van hun kamer.
2. Omstandigheden: wat zet Hikikomori in gang?
Naast persoonlijkheidskenmerken spelen externe factoren vaak een grote rol:
- Levensveranderingen: Stressvolle gebeurtenissen zoals verhuizen, een scheiding, of een verlies kunnen gevoelens van onveiligheid en isolatie veroorzaken.
- Pesten of sociale afwijzing: Jongeren die negatieve ervaringen hebben opgedaan in sociale situaties, zoals pesten, trekken zich vaak terug uit angst voor herhaling.
- Overbescherming of verwennen: Wanneer ouders problemen voor hun kind oplossen of hen verwennen, leren jongeren minder omgaan met uitdagingen. Dit kan isolatie versterken wanneer ze zich overweldigd voelen door verantwoordelijkheden.
- Hoge verwachtingen: Ouderlijke druk op prestaties of gedrag kan leiden tot gevoelens van falen, waardoor jongeren zich terugtrekken om aan die druk te ontsnappen.
3. Toegang tot de online wereld: Een comfortabele ontsnapping
De online wereld biedt jongeren vaak wat ze in het echte leven missen: controle, succeservaringen en een gevoel van verbondenheid. Games en socialemedia- en streamingplatforms zoals YouTube, Twitch, en Discord kunnen tijdelijk verlichting bieden, maar ook bijdragen aan een vicieuze cirkel:
- Games: Deze bieden duidelijke doelen, beloningen en succeservaringen, iets wat offline misschien ontbreekt.
- Streamingplatforms: Content creators op YouTube of Twitch voelen als vrienden die geen oordeel vellen, wat een gevoel van verbondenheid geeft.
- Sociale platforms, zoals Discord. Deze bieden een manier om sociaal contact te hebben zonder de druk van face-to-face interactie. Jongeren voelen zich onderdeel van een gemeenschap, maar blijven toch geïsoleerd.
De online wereld is niet de oorzaak van Hikikomori, maar biedt wel een veilige, comfortabele omgeving waarin de terugtrekking kan blijven voortduren. Hoewel dit tijdelijk verlichting biedt, kan het ook leiden tot een vicieuze cirkel: hoe meer tijd jongeren in de online wereld doorbrengen, hoe moeilijker het wordt om terug te keren naar de uitdagingen van het echte leven.
Een jongere aan het woord
Tijdens een recente activiteit van Stad Gent over ‘niet-beroepsactieven’, waaraan we deelnamen, werd een pakkend verhaal gedeeld van een 20-jarige jongeman die zijn ervaring met isolatie beschreef.
In een interview op Radio 1 vertelde hij hoe hij al jarenlang in zijn kamer leeft, met heel beperkt contact met de buitenwereld, en hoe moeilijk het was om hieruit te breken. Zijn verhaal laat zien hoe complex Hikikomori is en ook hoe begeleiding kan helpen om langzaam weer verbinding te maken met het echte leven. Wil je het fragment beluisteren? Je vindt het hier op VRT Max.
Wat kun je als ouder doen?
Als je vermoedt dat je kind tekenen van Hikikomori vertoont, zijn er een aantal stappen die je kunt nemen:
- Wees geduldig en begripvol:
Het kan frustrerend zijn om je kind steeds meer te zien terugtrekken, maar boosheid of dwang hebben vaak het omgekeerde effect van wat je wil bekomen. Toon begrip en blijf het contact op een rustige manier zoeken. - Creëer een open dialoog:
Probeer te praten zonder oordeel. Stel vragen zoals: “Wat maakt het lastig voor je om naar buiten te gaan?” of “Wat heb je nodig om je beter te voelen?” - Bied structuur, geen dwang:
Probeer een dagelijkse routine te stimuleren zonder te forceren. Kleine stapjes, zoals samen eten of een korte wandeling, kunnen al veel betekenen. - Beperk schermgebruik geleidelijk:
Maak duidelijke afspraken over schermtijd, maar haal de online wereld niet volledig weg. Help je kind alternatieven te vinden, zoals hobby’s, sporten, of activiteiten buitenshuis. - Schakel professionele hulp in:
Als je merkt dat je kind zich steeds verder terugtrekt en je geen vooruitgang ziet, overweeg dan om professionele hulp in te schakelen. Coaching of therapie, ook voor de ouders, kan helpen om onderliggende problemen aan te pakken, een stappenplan uit te werken en te doen lukken.
Wanneer contact opnemen?
Hikikomori is een complex probleem, maar je hoeft er niet alleen mee te worstelen. Als je merkt dat je kind zichzelf steeds verder afsluit, kan begeleiding van een professional een wereld van verschil maken. Wij bieden coaching die jongeren helpt om opnieuw balans te vinden tussen de online en offline wereld, en die ouders de tools geeft om hen hierin te ondersteunen.
💬 Wil je graag advies of ondersteuning?
We hebben al veel jongeren, volwassenen en gezinnen geholpen in gelijkaardige situaties. Neem gerust contact met ons op. Samen kunnen we werken aan een plan om jouw kind weer de connectie met zichzelf én de wereld om zich heen te laten vinden.
Meer info op https://gamechangers.be/coaching
