Gameverslaving
Wat is gameverslaving, wie is ervoor gevoelig en hoe pak je het aan?
Inhoudsopgave
Wat is gameverslaving?
Heel wat kinderen, jongeren en volwassenen spelen wel eens graag op hun smartphone, console of laptop. Dit noemen we ook wel gamen, een steeds populairder wordende activiteit. Voor velen is het een onschuldige hobby, maar voor sommigen wordt het meer en zelfs een gameverslaving.
Voor ouders en hulpverleners brengt dit ook vaak zorgen met zich mee. De gamewereld is niet meer te vergelijken met toen dat zijzelf kind waren. Ouders zitten vaak met vragen of hun kind niet scherm- of gameverslaafd is. Op deze pagina gaan wij de belangrijkste info over gameverslaving verzamelen. Zodat zowel de gamers zelf als hun ouders of andere hulpverleners beter weten wat het is, hoe en waarom het ontstaat, hoe je het kan vermijden en hoe je een bestaande gameverslaving kan omkeren.
Gamen: Hobby, Passie of Verslaving?
Er is een belangrijk verschil tussen gamen als hobby of passie en helemaal verslaafd zijn aan gamen. Iemand die veel en graag gamet is niet noodzakelijk gameverslaafd. Slechts een minderheid van de gamers geraakt eraan verslaafd. In België heerst er nog een sociaal stigma rond gamen. Zo wordt gamen vaak en snel door oudere generaties als ‘slecht’ beschouwd.
Gamen als hobby kan nochtans enkele voordelen met zich meebrengen, zoals:
- Je probleemoplossend en strategisch denken trainen
- Je ruimtelijk inzicht versterken
- De fijne motoriek verbeteren: de oog- en handcoördinatie
- Beter leren samenwerken met anderen
- Je kennis bijschaven over de geschiedenis
Daartegenover kan overmatig gamen ook voor een aantal problemen zorgen op verschillende levensdomeinen. Problematisch gamegedrag of een gameverslaving kan je herkennen aan een bepaald aantal signalen, waaronder:
- Toename van de speeltijd
- Liegen over gamegebruik
- Verveling bij alles wat niet gamen is
- Moeite om vanzelf te stoppen met gamen
- Verwaarlozing van zichzelf en (offline) relaties met anderen
- Ontkenning van problemen
Tip: Herken je jezelf, je kind of je partner in deze kenmerken? Bij GameChangers hebben we gespecialiseerde ervaringsdeskundigen en hulpverleners die je verder kunnen helpen. Zet vandaag nog de eerste stap en maak een telefonische afspraak: Contacteer GameChangers.
De 9 Criteria van een Gameverslaving (volgens APA)
De American Psychiatric Association (APA) heeft sinds 2019 officieel de term ‘gameverslaving’ opgenomen in de DSM-5 (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders). De APA en World Health Organisation (WHO) hebben daarbinnen een eigen beschrijving en grenslijn wat betreft gameverslaving.
In de DSM-5 werden negen criteria opgesomd die kunnen wijzen op problematisch gamegedrag:
- Preoccupatie met internetgames. De gedachten van de betrokkene gaan over eerdere gamingactiviteiten of lopen vooruit op het spelen van de volgende game; het gamen is de op de voorgrond staande activiteit in het dagelijks leven.
- Ontwenningssymptomen wanneer de mogelijkheid tot gamen wordt ontnomen. Deze symptomen worden meestal beschreven als prikkelbaarheid, angst of verdriet, maar er is geen sprake van lichamelijke verschijnselen zoals bij farmacologische onttrekking.
- Tolerantie. De behoefte om een toenemende hoeveelheid tijd te besteden aan internetgames.
- Onsuccesvolle pogingen om de deelname aan internetgames in de hand te houden.
- Verminderde belangstelling voor eerdere hobby’s en andere activiteiten van vermaak vanwege en met uitzondering van games.
- Voortzetting van excessief gebruik van internetgames ondanks de wetenschap dat er psychosociale problemen zijn.
- Minimalisatie & manipulatie. Heeft gezinsleden, therapeuten of anderen misleid wat betreft de hoeveelheid tijd die aan het gamen wordt besteed.
- Escapisme. Gebruikt internetgames om een negatieve stemming (bijvoorbeeld gevoelens van hulpeloosheid, schuld of angst) te ontvluchten of te verlichten.
- Problemen in het offline leven. Heeft een belangrijke relatie, baan, opleiding of carrièremogelijkheid in gevaar gebracht of verloren vanwege deelname aan internetgames.
Wil je weten hoeveel jij of je kind scoort op deze criteria?
- Dat kan aan de hand van onze Game Test, gebaseerd op bovenstaande vragen.
Als 5 of meer van bovenstaande symptomen voor minstens 12 maanden aanwezig zijn, kan iemand de diagnose gameverslaving krijgen. Dit wil niet zeggen dat je moet wachten tot het zover is voor je hulp zoekt. Ook als het nog niet een verslaving is maar al beginnend problematisch is, is het waardevol om hulp te zoeken.
De 3 Criteria van een Gameverslaving (volgens WHO)
De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) stelt om de zoveel jaren een vernieuwde editie van een lijst met alle ziektes en aandoeningen genaamd de International Classification of Diseases (ICD). In tegenstelling tot de APA heeft de WHO in 2018 gameverslaving niet enkel beschreven maar ook erkend als een ziekte in hun 11de editie.
Wij beschouwen iemand met een gameverslaving niet graag als ‘ziek’, maar als iemand waarvan het on- en offline leven uit balans is gelopen en die moeilijkheden ondervindt om dit terug in balans te krijgen. De erkenning van de WHO is wel belangrijk aangezien het de conditie erkent als een maatschappelijk probleem. Het is een eerste stap naar een beter beleid. Zo kan men overgaan tot de goedkeuring van investeringen en terugbetalingen naar zowel onderzoek als hulpverlening gespecialiseerd in gameverslaving.
De WHO omschrijft 3 criteria van een gameverslaving:
- Weinig controle over de duur, frequentie, begintijdstip, eindtijd en context van het gamen.
- De voorkeur om te gamen groeit uit tot die mate dat het andere interesses en dagelijkse activiteiten teniet doet.
- Blijven gamen ondanks het ervaren van negatieve gevolgen. Het gedragspatroon is zodanig zwaar dat er een beduidende achteruitgang zichtbaar is in cruciale levensdomeinen (persoonlijk, familiaal, sociaal, opvoeding, gezondheid,…).
Ook bij de WHO maken ze een onderscheid tussen problematisch gamen en gameverslaving. Het gamegedrag en de bijhorende kenmerken moeten voor tenminste 12 maanden aanwezig zijn om de diagnose te kunnen stellen van gameverslaving.
Hoe vaak komt een gameverslaving voor?
Heel wat personen gamen, zo speelt 96% van kinderen maandelijks wel eens een spelletje, maar gelukkig belanden slechts een klein aantal in een gameverslaving. Niet alleen kinderen spelen, ook 54% van 16-plussers speelt maandelijks een videospel. De gemiddelde leeftijd van een gamer is bovendien 31 jaar. Dat is heel wat ouder dan de meeste mensen verwachten.
Onderzoek van Apestaartjaren van Mediawijs in 2022 toonde aan dat 32% van de jongeren gamet om niet te denken aan vervelende dingen en 12% denkt verslaafd te zijn. Bij ouders is het 7,3% die denken dat hun kind gameverslaafd is. Ander onderzoek toonde daartegen aan dat zo’n 45% van de ouders denkt dat hun kind schermverslaafd is.
In de werkelijkheid toont onderzoek aan dat 2,6% van de bevolking een gameverslaving heeft. Dat komt neer op ongeveer 286.000 personen in België. Helaas is het aantal personen die dit bij zichzelf effectief erkennen en hulp zoeken nog steeds erg beperkt, hoewel steeds meer gamers (en hun ouders/partners) de stap naar begeleiding zetten.
Waarom worden sommigen gameverslaafd?
Waarom blijft gamen voor sommigen een onschuldige hobby en belanden anderen in een gameverslaving? Er zijn drie factoren die meespelen in het ontstaan van een gameverslaving.
- De persoon die gamet: sommige personen zijn gevoeliger voor een gameverslaving dan anderen.
- De omgeving waarin ze opgroeien: bepaalde omgevingen (thuis, op school,…) werken een gameverslaving in de hand.
- De aard van de games die gespeeld worden: bepaalde spelletjes zijn leuker (en verslavender) dan andere.
Los van elkaar vormen die drie factoren niet zo’n bedreiging, maar samen creëren ze de ideale voedingsbodem om een gameverslaving tot stand te brengen. Een beter inzicht daarin kan niet alleen helpen om risicosituaties te herkennen, maar ook om ze vroegtijdig te ontmantelen en om bestaande probleemsituaties om te keren.
Wie is gevoelig voor gameverslaving?
Sommige gamers zijn gevoeliger voor een gameverslaving dan anderen. We bespreken hieronder enkele elementen mee die mee bepalen of iemand al dan niet extra aangetrokken is tot (overmatig) game- en schermgebruik.
Persoonlijkheidskenmerken
‘The Big Five’ personality test
Onderzoekers onderzochten of en hoe de persoonlijkheid van iemand met een gameverslaving verschilde met iemand die niet gameverslaafd is adhv de‘The Big Five’ persoonlijkheidstest.
In vergelijking met anderen is de gemiddelde gameverslaafde:
- Emotioneel instabieler: Dit uit zich soms in woede- en huilbuien. De persoon kan zijn emoties moeilijk beheersen en verliest hier dan ook de controle op.
- Minder aangenaam waargenomen: Vaak bevatten de uitbarstingen van de emotionele instabiliteit een onaangename ondertoon. Iemand die mopperige aan de eettafel zit omdat men moest stoppen met spelen is bij ouders herkenbaar. Dit geeft vaak ook een onaangenaam gevoel bij de ouders.
- Introverter: Ook al is gamen een manier om sociale contacten en vaardigheden op te bouwen, ziet men dat mensen met een gameverslaving eerder introverter van aard zijn. Ze gamen vaak liever dan deel te nemen aan een sociale, offline activiteit.
- Minder gewetensvol (=zich volkomen bewust zijn van verantwoordelijkheid)
Door de grote focus op het gamen zijn ze vaak minder bewust van wat zich buiten het gamen afspeelt. Ze zijn vaak afhankelijk van hun ouders en ontwikkelen later een gevoel van verantwoordelijkheid dat gepaard gaat met volwassenheid.
Er zijn bepaalde kenmerken van jongeren die gamen aantrekkelijker maken als hobby:
- Nood aan laagdrempelig sociaal contact
- Nood hebben aan structuur, voorspelbaarheid en veiligheid
- Nood aan uitdaging
- Nood aan veel me-time
Ontwikkelingsproblematiek
- Autisme
Ook wel autismespectrumstoornis (‘ASS’) genoemd, is een ontwikkelingsstoornis die zich voordoet bij zowat 1% van de bevolking, en dan vooral bij jongens. Onder gamers met problematisch gamegedrag komt autisme frequent voor. De logische, gestructureerde en fantasierijke werelden van videospelletjes, waar ze hun sociale interactie kunnen controleren, zijn voor hen veel comfortabeler dan de complexe echte wereld. Daarbovenop zorgt hun neiging om een grote passie te voelen voor één activiteit of onderwerp ervoor dat ze zich nog meer verdiepen in die gamewereld, ten koste van alle andere activiteiten. - ADHD (Attention-Deficit/Hyperactivity Disorder)
In spelletjes volgen handelingen, feedback en beloningen elkaar in razendsnel tempo op. Dit is een aantrekkelijk patroon voor mensen met ADHD. De werkelijkheid gaat veel trager: als je studeert voor een toets, krijg je pas de week erop je resultaten te zien. Mensen met ADHD hebben vaak een gebrek aan vermogen om zichzelf te reguleren en beheersen. Zo loopt overmatig gamen vaker bij deze groep uit de hand. - (Hoog)begaafdheid
Hoogbegaafden hebben de behoefte om aan nieuwe ervaringen, uitdagingen, en de bijbehorende aandacht die ze van je opeisen om zich bezig te kunnen houden. In de praktijk zien we dat deze doelgroep op zoek is naar uitdaging. Het leven thuis of op school is te gemakkelijk of saai geworden. Videospelletjes bieden een oneindige bron van uitdaging. In spelletjes zijn er telkens wel nieuwe spannende missies of vijanden te verslaan en dat maakt games voor dergelijke hoogbegaafden erg aantrekkelijk.
Psychologisch
Gamen kan ook gebruikt worden als copingsmechanisme bij stress, angst en andere psychologische problemen. Een copingsmechanisme is een manier om met stressoren (vb. niet goed in je vel zitten, eenzaamheid, depressie, moeilijkheden op school, enzovoort) om te gaan.
In gezonde proporties is gamen een leuke vorm van afleiding en ontspanning, een activiteit waarbij iemand mentaal kan uitrusten en hun zorgen even kan vergeten. Net als iemand die een glas wijn drinkt of even TV kijkt na een lange werkdag.
Maar in ongezonde proporties mondt het snel uit in vluchtgedrag en lange termijn problemen, zoals iemand die dan de hele fles wijn leegdrinkt. Gamen wordt dan een vlucht zoals in onderstaande situaties:
- Sociale angst: Je hebt moeite met het maken en onderhouden van sociale contacten in de offline wereld en gebruikt games om je terug te trekken in je eigen wereld. Je kan sociaal zijn vanuit de veiligheid van je eigen kamer.
- Depressie: Je ervaart veel negatieve gevoelens (zoals eenzaamheid, verveling, laag zelfbeeld, enzovoort) en gebruikt gamen om hier tijdelijk niet mee bezig te moeten zijn.
- Uitstelgedrag, perfectionisme & faalangst: Je worstelt veel met het efficiënt uitvoeren van taken. Je gebruikt gamen om niet meer te hoeven nadenken over wat je eigenlijk zou moeten doen (zoals bijvoorbeeld studeren, thuis meehelpen of reageren op berichten).
Er is een overlap tussen iemand met een gameverslaving en mentale stoornissen. Zo zien we dat er vaak een onderliggende problematiek aanwezig is bij iemand met een gameverslaving. Deze problemen zijn niet altijd op het eerste zicht zichtbaar, maar wel degelijk aanwezig. Gameverslaving is vaak een symptoom. Wij vinden het belangrijk om deze onderliggende problematiek ook aan te pakken.
Puberteit
Je hersenen blijven veel veranderen en groeien minstens tot je 25 jaar bent (ook daarna groeien ze voort maar minder snel). Maar de groei van verschillende hersengebieden gebeurt niet even snel. Tijdens de adolescentie ontwikkelt het limbisch systeem, het centrale hersengebied dat instaat voor het ervaren van emoties, het snelst. De prefrontale cortex (PFC) staat in voor executief functioneren (zoals om zichzelf te kunnen organiseren). Een onderdeel daarvan is de impulsbeheersing of het ‘remmen’ en reguleren van de emoties. De prefrontale cortex is pas volledig ontwikkeld in de vroege volwassenheid. Deze ongelijkmatige ontwikkeling zorgt voor een periode die emotioneel onstabieler verloopt, namelijk de puberteit. Dit manifesteert zich tot impulsief gedrag, moeite met plannen en emotionele instabiliteit.
Voor de leeftijd van 18 jaar ontwikkelen zich de meeste mentale stoornissen (75%), waaronder ook een gameverslaving. Dit heeft te maken met hun overactief beloningscentrum en hun hypoactief controlecentrum (PFC).
Geslacht
Gameverslaving komt vaker bij mannen voor. Onderzoek heeft aangetoond dat er 2,5 gameverslaafde mannen zijn voor elke vrouw die worstelt met een gameverslaving. Dat komt neer op een 72%. Wat opvallend is, aangezien bij veel mentale stoornissen er niet zo’n onderscheid is tussen mannen en vrouwen.
Waarom komt het bij jongens meer voor?
Jongens spelen meer games dan meisjes dus is het begrijpelijk dat er ook meer worstelen met een gameverslaving. Vaak zijn ze ook gemaakt door mannen en spelen ze in op elementen die jongens in het algemeen meer aanspreken, zoals geweld en competitiviteit. De risicofactoren die vaak samengaan met een gameverslaving zoals Autisme en ADHD komen ook vaker bij jongens voor. Deze combinatie zorgt ervoor dat gameverslaving vaker bij jongens voorkomt.
In de praktijk zijn slechts 1/20 van onze cliënten vrouwelijke gamers. Wij veronderstellen dat dit komt doordat er nog deels een taboe heerst rond vrouwen die graag en intens gamen. Dit kan er jammer genoeg voor zorgen dat vrouwelijke gamers (en hun ouders) ook minder snel de nodige hulp zoeken. Ook vrouwelijke gamers en hun ouders kunnen de nodige hulp ontvangen.
Bij welke games is het risico op gameverslaving hoger?
Bepaalde spelletjes zijn leuker (en verslavender) dan andere, maar hoe komt dat? Hieronder vind je enkele mechanismen die een verklaring geven waarom deze spelletjes zo verslavend werken.
De meest succesvolle en vaak ook meest verslavende spellen maken gebruik van elementen die ervoor zorgen dat spelers langer blijven spelen, meer uitgeven en sneller terugkeren naar het spel. Daarbij passen ze verschillende technieken toe die spelers erg aanspreken. Hoe meer technieken hun doel bereiken, hoe verslavender de spellen voor sommigen worden.
- Doelen: Je krijgt duidelijke doelen om naartoe te werken.
- Vooruitgang: Je ziet hoe ver of dicht je bij het behalen van een doel bent.
- Toenemende uitdaging/Game Flow: Je krijgt opdrachten die niet te makkelijk en niet te moeilijk zijn. Zo ervaar je voortdurend uitdaging.
- Feedback: Je ziet onmiddellijk een verandering in het spel door iets dat je doet.
- Sociale interactie: Je kan met of tegen anderen spelen
- Cliffhangers: Je krijgt constant het gevoel van ‘net niet’ en ‘nog eentje’.
Enkele leerwetten binnen de psychologie verklaren waarom gamen ons zo een goed gevoel geeft.
- Klassieke conditionering: Het is een leerproces waarbij een persoon een automatische associatie maakt tussen twee stimuli. In het geval van gameverslaving wordt deze associatie gevormd tussen het spelen van het spel en de gevoelens van plezier en opwinding die worden ervaren tijdens het spelen. Na verloop van tijd kan de persoon een automatische reactie gaan ontwikkelen bij een aanwijzing die geassocieerd wordt met het spelen van het spel, zoals het zien van het spel of het horen van gametermen. Deze aanwijzing kan de persoon onbewust aanzetten om het spel te gaan spelen, zelfs als hij of zij zich bewust is van de negatieve gevolgen van het spelen van het spel.
- Operante conditionering: Bij operante conditionering speelt beloning en straf een belangrijke rol. Bij een gameverslaving kan dit plaatsvinden door de beloning die wordt gekoppeld aan het spelen van de game. Bij het spelen van een spel wordt de persoon vaak beloond met punten, levels, of andere beloningen. Deze beloningen zorgen voor een gevoel van plezier en opwinding, waardoor de persoon het spel steeds opnieuw wil spelen om dit gevoel te ervaren. Zo besteden ze meer en meer tijd aan het gamen.
- Sociaal leren: Het is een proces waarbij iemand gedrag leert door het observeren van anderen. Veel gamers kijken naar hoe anderen gamen en plezier maken op streaming- en videoplatformen zoals Twitch of YouTube, wat ervoor zorgt dat zij ook willen gamen. Bij een gameverslaving zorgt het ook voor een innerlijke drang om zelf meer te gamen.
Zelfdeterminatie
Spelletjes zetten zich in op de 3 basisbehoeften waar wij als mens naar streven. Deze basisbehoeften komen van de zelfdeterminatietheorie van Ryan & Deci. Ze verklaren waarom mensen gemotiveerd zijn op games te spelen.
- Verwantschap: Gevoel van gemeenschap of kameraadschap
- Autonomie: Keuzevrijheid over interessante opties
- Competentie: Gevoel van vaardigheid en vooruitgang
In de offline wereld zijn deze 3 basisbehoeften niet altijd makkelijk te vervullen. Game-ontwikkelaars zorgen via hun gamedesign dat deze basisbehoeften continue worden gestimuleerd, wat voor een positief gevoel zorgt bij de gamer. Bij gameverslaving wordt er van de werkelijke, “moeilijke” wereld gevlucht naar een digitale wereld die de gamer onderdompelt.
Microtransacties
In de gamewereld zijn er kwalijke evoluties die problemen in de hand werken. Steeds meer games bieden microtransacties aan. Dit zijn kleine aankopen in een spel, zoals een nieuw wapen of outfit (ook wel ‘skins’ genoemd), al dan niet verstopt in een pakket (ook wel ‘lootboxes’ genoemd). Voor sommige game-ontwikkelaars zijn deze microtransacties een miljardenopbrengst.
Uit hun onderzoek blijkt: hoe langer ze jou kunnen laten gamen, hoe groter de kans dat je geld zal uitgeven. Het doel van sommige game-ontwikkelaars wordt zo snel duidelijk: jou zo vaak en zo lang mogelijk laten gamen en ook liefst er zo veel mogelijk geld aan laten uitgeven. Dit doen ze door middel van beloningen voor frequent in te loggen, veel te gamen en frustratiemechanismen te hanteren die je duwen in de richting van aankopen.
Welke omgeving werkt gameverslaving in de hand?
Bepaalde situaties en omgevingen werken bij personen die gevoelig zijn voor een gameverslaving, een gameverslaving verder in de hand. We bekijken de voornaamste: school, thuis, vriendenkring, fysiek en emotioneel.
School- en thuissituatie
Stressvolle omgevingen thuis of op school kan een gamer doen vluchten in de veiligere en comfortabelere wereld van videospelletjes. Een school- of thuisomgeving die gameverslaving in de hand werkt bevat
- Weinig zichtbare vooruitgang
- Beperkte uitdagingen
- Overaanbod aan sociale contacten (op school)
- Veel onbegrip of onverschilligheid
- Beperkte regelmaat, structuur en voorspelbaarheid
- Onbeperkte toegang tot internet en videospelletjes
Vrienden
Het aantal en het soort vrienden (on-offline) heeft ook een impact op je gamegedrag. Vriendschappen aangaan online in de gamewereld is vaak voorkomend. Dit zijn vaak mensen over heel de wereld waar je hechte vriendschappen mee kan opbouwen en relationeel veel uit kan uithalen. Maar het is belangrijk om ook vriendschappen aan te gaan in het offline leven. Als je vrienden enkel willen gamen is de kans dat je meer gamet groter. Het is belangrijk om met deze offline vrienden ook offline activiteiten te gaan doen (bijvoorbeeld: voetballen of samen afspreken).
Fysieke omgeving
Het kan verleidelijk zijn voor je kind om te gamen en te studeren in dezelfde fysieke omgeving, maar het is belangrijk om deze twee activiteiten gescheiden te houden. De plek waar je studeert moet een omgeving zijn met zo min mogelijk prikkels, want anders kan dit leiden tot afleiding en verminderde productiviteit. Je brein heeft structuur en routine nodig om optimaal te functioneren. Als je de tijd die je besteedt aan gamen en het maken van schoolwerk in dezelfde ruimte doorbrengt, zal je brein moeite hebben om de twee activiteiten uit elkaar te houden. Een goede fysieke omgeving voor het maken van schoolwerk zou moeten bestaan uit een rustig en opgeruimd bureau, met zo min mogelijk afleidingen.
Emotioneel
- Opvoedingsstijl: We zien dat vaak autoritaire (niets mag) of toegeeflijke (alles mag) opvoedingsstijlen van ouders kunnen leiden tot een gameverslaving. Te streng of te toegeeflijk zijn, zijn houdingen die voor een negatieve invloed kunnen zorgen op het gamegedrag van je kind. Ook hier een balans in zoeken is voordelig. Streng en duidelijk zijn wanneer het moet, maar tegelijk ook inspraak geven en met je kind er samen over kunnen spreken.
- Spanningen in huis: Stressoren in het huis zorgen zijn voor niemand aangenaam. Gamen als coping gedrag om hier mee om te gaan is vaak voorkomend. Als je als ouder werkt aan een rustige en veilige thuissfeer dan zal dit ook een effect hebben op het gamegedrag van je kind.
- Eigen voorbeeld: Als ouder ben je een belangrijk rolmodel voor je kind. Vele zaken en normen geef je door aan de hand van het zelf te doen in aanwezigheid van je kind. Zo vormt je kind een bundel van onbewust sociale scripts, dat zijn normen en regels die gebonden zijn aan een specifieke context. Dit geldt ook voor schermgebruik. Ook al game je niet als ouder, heeft jouw scherm gebruik een invloed op dat van je kind. Als je de hele avond thuis voor de TV zit is de kans groter dat je kind een hele avond voor zijn gsm of op zijn spelconsole zit.
- Veroordelende houding tegenover het gamen: Dit heeft vaak een contraproductief effect op je kind zijn gamegedrag. Het kan leiden tot een negatief zelfbeeld, geslotenheid tegenover hun ouders uit schaamte bij eigen gamegedrag of juist gamen gebruiken als verzet als teken van onafhankelijkheid te willen tonen.
- Online & technische kennis: Een gebrek van technologische kennis bij ouders is vaak aanwezig. Zo zijn je kinderen opgegroeid met het internet en hebben zij dit ook meer in de hand. Als je als ouder te weinig kennis hebt is het ook moeilijk om ouderlijk toezicht in te schakelen.
- Onvoorspelbaarheid: Een gebrek aan structuur thuis zorgt voor gamegevoelige personen vaak voor extra stress. Als je als ouder impulsief en onregelmatig gaat opvoeden ontwikkelt je kind een gevoel van instabiliteit. Zoals door afspraken plots te gaan aanpassen, de regels niet consequent te hanteren en straffen willekeurig te gaan invoeren. Structuur zorgt voor voorspelbaarheid van verwachtingen.
Hoe ontstaat een gameverslaving?
In bovenstaande video en in onderstaande grafieken tonen we aan hoe gamen voor sommigen uitmondt in een probleem of verslaving.
Stel je voor, hierboven is een weergave van hoe iemand zich voelt doorheen de dag, vol momenten van ups en van downs. Voor velen blijft het leven grotendeels rond de as in het midden cirkelen. Er zijn weinig extreme fluctuaties naar boven of naar onderen. Dat geldt ook voor de meeste gamers.
Bij sommige jongeren die juist beginnen te gamen is dat anders: zij gaan van een vrij neutraal leven plots naar een wereld die ze ontzettend leuk vinden. Naar een wereld die ze begrijpen en waar ze zich begrepen voelen. Hun plezier stijgt niet van 0 naar +50, maar meteen naar +100. Je kan dit het best vergelijken met andere verslavende middelen en gedrag: iemand die drugs neemt of gokt, kan ook plots zo’n ‘high‘, een gevoel van extase beleven.
Het probleem bevindt zich in het contrast tussen het algemeen geluksgevoel dat iemand heeft vóór het gamen tegenover tijdens het gamen. Een groot verschil creëert een sterke drang om dat gevoel zo lang en zoveel mogelijk te willen ervaren.
Schoolresultaten die achteruitgaan, strubbelingen thuis, sociale contacten die verwateren, relaties die stoppen of mislopen, een slechtere gezondheid… Je kan tenslotte niet én hele avonden of nachten gamen én genoeg tijd overhouden voor andere bezigheden. Daardoor zal het verschil tussen het gevoel dat een gamer ervaart tijdens het gamen en dat in het echte leven steeds groter worden.
Na verloop van tijd wordt het verschil zodanig groot dat gamers letterlijk vastzitten tussen twee werelden: één waarvan ze willen wegvluchten en één waar ze naartoe vluchten, maar die hen in de problemen brengt.
Doordat problemen in hun leven zich opstapelen ontstaat er een voortdurende druk op hun levensgeluk, waardoor ze ook van het gamen minder en minder gaan kunnen genieten.
Als we dit principe dan toepassen op de grafiek zien we dat de bovenste lijn, die van het plezier dat ze beleven aan het gamen, ook gaat dalen. Gamers spelen dan niet meer zozeer omdat het een leuke bezigheid is, maar veeleer uit gewoonte, verveling én omdat het verschil met het leven buiten het gamen nog steeds groot is.
Uiteindelijk wordt dit een vicieuze cirkel, waar ze nog moeilijk zelf uit geraken. Verder op deze pagina gaan we daar dieper op in.
De vicieuze cirkel van een gameverslaving
De vicieuze cirkel van verslaving volgt de volgende stappen:
- Spelers gamen overmatig (omdat hun behoeften daar meer vervuld worden).
- Overmatig gamegedrag brengt hen in de problemen in het echte leven.
- Deze problemen vullen hen met een diep gevoel van onzekerheid, schaamte en waardeloosheid.
- Om die gevoelens te vermijden, vluchten ze (als enige ‘uitweg’) in de gamewereld.
- Je ervaart onaangename gevoelens zoals verveling, frustratie, eenzaamheid, vermoeidheid, angst, verdriet…
- Je ontdekt dat gamen de snelste en gemakkelijkste manier is om van deze gevoelens te vluchten.
- Je keert steeds vaker terug naar het gamen en het wordt moeilijker om te stoppen.
- Het gamen begint voor problemen te zorgen. Bv. je bent je huiswerk vergeten te maken omdat je gisteren aan het gamen was, je krijgt ruzie met je ouders, enzovoort … Dan ga je je vaak slecht voelen door deze problemen, waardoor je dan geneigd kan zijn om toch terug te gamen omdat het gamen zelf wél leuk was (en we gaan terug naar stap 1).
Hoe pak je een gameverslaving aan...?
Zelf, als gamer?
In onze begeleiding voor gamers werken we een uitgebreid individueel stappenplan uit om problematisch gamegedrag of je gameverslaving te overwinnen. Hieronder vindt je enkele tips om je eigen gamegedrag in evenwicht te houden.
- Wees eerlijk met jezelf over je gamegedrag.
Misschien maak je jezelf al een tijdje wijs dat het gamen niet problematisch is. Misschien zeg je dat het niet het gamen is, maar vooral filmpjes kijken of uitstelgedrag waar je moeite mee hebt. Wees eerlijk tegenover jezelf. Gaan je school/studie/werkresultaten achteruit? Ben je hobby’s aan het laten vallen? Ben je offline vriendschappen aan het inruilen voor steeds meer online contacten? Zorgt het voor spanningen thuis? Lieg je over je gebruik tegenover anderen en minimaliseer je dit? De eerste stap is erkennen dat je moeite hebt met overmatig game- & schermgebruik. - Ga naar buiten:
Het is al lang bekend dat in de natuur zijn en een wandeling maken een aanzienlijke invloed heeft op zowel je fysieke als mentale welzijn. Neem de tijd om na te denken over je leven, waar je bent en waar je naartoe wilt. - Maak van je offline leven een spel.
Maak activiteiten buiten het gebruik van schermen leuk en uitdagend door ze als een spel te beschouwen. Zo kun je bijvoorbeeld wandelingen spannender maken door een fotojacht te organiseren. Stel een timer voor het afwassen in en probeer de klus zo snel mogelijk te klaren. Maak een spreadsheet van je fitnessoefeningen en de gewichten en hou de vooruitgang bij. Hoe meer we van het leven offline een spel maken (visueel + concreet), hoe minder we hiernaar op zoek gaan online. - Spreek af met vrienden offline.
Ontmoet vrienden persoonlijk. Breng tijd door met je vrienden buiten de virtuele wereld. Offline ontmoetingen met vrienden zijn waardevol voor het opbouwen van echte connecties en het versterken van vriendschappen. - Verken nieuwe interesses en hobby’s.
Het is normaal om in het begin wat terughoudend te zijn bij het proberen van nieuwe dingen. Maar we moedigen je aan om te experimenteren met nieuwe ideeën en interesses. Het draait niet om de perfecte keuze maken vanaf het begin, maar om nieuwe hobby’s te ontdekken die geen schermen vereisen. - Gebruik schermen om bij te leren.
Er zijn heel wat andere manieren om schermen te gebruiken dan voor het spelen van spelletjes of (binge)kijken van filmpjes. Begin schermen bewust te gebruiken voor productieve doeleinden, zoals het aanleren of versterken van nieuwe vaardigheden. Zoals jezelf verdiepen in programmeren, fotobewerking, videoproductie of digitale kunst. Dit kan je plezier vergroten en je nieuwe ‘skills’ helpen bijbrengen die later nog van pas gaan kunnen komen! - Limiteer zelf je schermgebruik.
Stel grenzen en neem regelmatig pauzes om overmatige schermtijd te voorkomen. Verveling, al dan niet door een ‘digital detox’ (periode zonder schermen), is je bondgenoot en stimuleert creativiteit! Overweeg de je toestellen even aan een vriend of familielid uit te lenen, je 4G abonnement te verminderen of zelfs je internet-abonnement te pauzeren. - Scheidt werk-en ontspanningsschermen.
Zorg ervoor dat je een duidelijke scheiding maakt tussen schermen die je voor werk gebruikt en schermen die je voor ontspanning gebruikt. Dit helpt om een gezonde balans tussen werk en privé te behouden. - Deel je problemen met anderen en sta open voor ondersteuning.
Het is bijzonder moedig om je kwetsbaar op te stellen en open te zijn. Zo kun je relaties versterken, begrip opbouwen en de eerste stappen zetten richting ondersteuning. Door je gevoelens en zorgen met vrienden of familie te delen en open te staan voor professionele hulpverlening maak je veel sneller vooruitgang dan als je het (voor de zoveelste keer) zelf probeert!
Deze tips helpen je al een heel eind op weg. Wil je zelf onderzoeken hoe problematisch je gamegedrag is? Je kan onze gametest doen.
Aanbevolen schermtijd:
Er zijn ook enkele richtlijnen wat betreft de game- en schermtijd. Experts raden aan om als tiener niet meer dan gemiddeld 2 tot 3 uur recreatieve schermtijd per dag te hebben, buiten schoolwerk om (hoewel velen daar al boven zitten). Dit is inclusief tv-kijken, op sociale media surfen en ja, ook gamen. Zo blijft er genoeg tijd over om je te ontwikkelen op andere gebieden. Zoals voldoende bewegen, offline vriendschappen onderhouden, creativiteit en leren.
Waarom pauzes belangrijk zijn:
Lange, ononderbroken uren gamen kan leiden tot zowel mentale als fysieke vermoeidheid. Het is cruciaal om regelmatige pauzes in te lassen:
- Om je ogen rust te geven
- Om je lichaam te bewegen en bloedcirculatie te bevorderen
- Om je gedachten even op iets anders te focussen
Als ouder, bij je kind?
Als ouder kan het omgaan met deze situatie een uitdaging zijn, maar er zijn vijf belangrijke stappen die je kunt zetten om je kind te helpen naar een evenwichtiger leven, zowel online als offline. Deze stappen zijn niet gemaakt om gamen volledig te verbannen, maar eerder om een gezonde balans te vinden.
Er zijn 5 stappen die je kan zetten om je gamer te helpen naar een evenwichtiger leven, online en offline.
- Maak verbinding.
Bouw aan een hechtere band met je kind. Toon interesse in de leefwereld van je zoon of dochter, speel eens mee en vermijd vooral om de hobby en keuzes van je kind te veroordelen. Zo staat je gamer ook meer open voor je eigen inzichten en levensadvies en zal je kind zich minder slecht voelen om zijn of haar passie voor games. - Zorg voor structuur en stel regels op.
Creëer een veilige thuisomgeving, met een voorspelbare structuur en routine. Bouw op vaste tijdstippen schermvrije momenten in en stel vaste regels op zodat jij niet voortdurend de boeman hoeft te spelen. Vanuit de toegenomen momenten van verveling ontstaat er weer ruimte om alternatieve bezigheden, hobby’s en sociale, offline contacten op te bouwen. - Steun bieden om te slagen in het leven.
Help je kind om de held te zijn in het echte leven waar hij of zij zo naar verlangt, zodat de online wereld geen vluchtoord meer hoeft te zijn. Door meer inzicht te hebben in de typische uitdagingen die gamegevoelige jongeren hebben, vooral op het vlak van sociale vaardigheden en zelfdiscipline, kunnen we hen stapsgewijs helpen een gelukkig, volwaardig en evenwichtig leven op te bouwen. Daardoor zal de drang om (overmatig) te gamen vanzelf afnemen. - Toon het goede voorbeeld.
Laat een toekomstbeeld zien dat de moeite waard is om voor te vechten. Help je kind om zin te krijgen in het leven aan de hand van het voorbeeld dat je zelf stelt, ook in verband met je eigen schermgebruik. Samen met de andere stappen zal het helpen om de eventuele neerwaartse spiraal te doorbreken en je kind een duwtje in de rug te geven om zijn of haar volle potentieel te bereiken. - Zoek Professionele Hulp.
Als het gamegedrag uit de hand loopt, overweeg dan om hulp te zoeken bij een professional, zoals een therapeut of coach (zoals bij GameChangers coaching). Je hoeft niet te wachten tot het een heuse verslaving is, ook als ze nog jong zijn en je vooral bezorgd bent, is het waardevol om al contact te leggen! Dan kunnen we preventief werken.
Als hulpverlener bij iemand met een gameverslaving?
Als hulpverlener ben je een waardevolle steun voor mensen die worstelen met gameverslaving. In de volgende stappen laten we zien hoe je als hulpverlener kunt bijdragen aan het overwinnen van gameverslaving en het herstellen van een evenwicht in het digitale leven.
- Wees empathisch en ondersteunend: Laat de persoon weten dat je begrijpt dat het moeilijk kan zijn om een destructieve gewoonte of een gameverslaving te overwinnen en dat je bereid bent om te luisteren en te helpen.
- Identificeer het probleem: Praat met de persoon in kwestie en vraag wat ze spelen, waarom en hoeveel tijd hij/zij doorbrengt met het spelen van games. Vraag ook naar de gevolgen van het gamen of de gameverslaving op zijn/haar leven en relaties en wat ze er zelf van vinden.
- Vinden ze het zelf geen probleem? Dan is een gesprek met een ervaringsdeskundige (zoals bij ons) een waardevolle optie, alsook het al aan de slag gaan met de omgeving (ouders, partner).
- Stel doelen in voor minder te gamen en creëer alternatieven: Stel samen met de persoon doelen op om de tijd die hij/zij besteedt aan gamen te verminderen. De verworven tijd willen we spenderen aan een combinatie van laagdrempelige, leuke, sociale en gezonde (offline) alternatieven.
- Maak een plan: Werk met de persoon om een plan te maken voor alternatieve activiteiten die kunnen worden ondernomen in plaats van gamen, zoals sporten of lezen.
- Moedig ze aan om professionele hulp te zoeken: Als de verslaving ernstig is, kan het raadplegen van een professional helpen bij het aanpakken van de onderliggende oorzaken van de verslaving.
- Bied nazorg: Naast het geven van professionele ondersteuning kan het nuttig zijn om nazorg aan te bieden om ervoor te zorgen dat de persoon niet terugvalt in oude gewoonten.
Volgende stappen
Wil je nog meer weten over gameverslaving?
- Lees dan het boek Game Over (Matthias Dewilde, Pelckmans Uitgeverij, 2021). Daar leer je meer over hoe je problematisch gamegedrag bij jongeren aanpakt.
Wil je meer weten over hoe we gamers en hun omgeving begeleiden?
- Dat kan op onze Coaching pagina. Daar helpen we ouders en gamers naar een evenwicht tussen het online en offline leven.
Wil je zo snel mogelijk vooruitgang zien bij jezelf en/of je kind?
- Dan kan je hier een gratis kennismakingsgesprek inplannen waar we samen naar de situatie en mogelijke oplossingen kijken.
Ontdek onze coaching mogelijkheden
Je hoeft niet toe te zien hoe de situatie gradueel verergert. Er is veel dat je kan doen, ook als ouder of partner. Samen krijgen we het gamegedrag en schermgebruik thuis in balans. Wij bieden:
- Individuele trajecten op maat
- Voor zowel ouders als gamers
- Zowel online (via videocall) als offline (Gent/Sint-Niklaas) mogelijk
- Stap-voor-stap persoonlijke begeleiding
- Extra tussentijdse ondersteuning via telefoon, chat en mail
Neem contact op. Praten helpt.
Wil je graag het gamen thuis terug in balans brengen?
Boek hiernaast dan meteen een gratis telefonisch gesprek in met één van onze coaches Bavo of Matthias.
Tijdens dit halfuur kijken we samen naar de situatie en mogelijke oplossingen.
Nog vragen? Neem gerust contact op
9000 Gent
Spoorweglaan 14
9100 Sint-Niklaas
Parkeer & Transporttips
Telefoon: +32 9 396 45 95
E-mail: [email protected]