De noodzaak van verveling voor digitale balans

We kennen het allemaal: dat knagende gevoel van ‘niets te doen hebben’. De onrust die opkomt wanneer er geen directe afleiding voorhanden is. Verveling wordt vaak gezien als luiheid of gebrek aan motivatie. Maar wat als we je vertellen dat verveling eigenlijk een krachtig signaal is? Een onmisbaar instrument voor persoonlijke groei – zeker in een wereld die voortdurend onze aandacht opeist?

Bij GameChangers zien we dagelijks hoe overmatig schermgebruik het welzijn van jongeren onder druk zet. In onze lezingen voor ouders komt het steeds vaker aan bod: het belang van verveling. Jawel, verveling! In dit artikel duiken we in dit ondergewaardeerde fenomeen, geïnspireerd op inzichten van Dr. James Danckert in de podcast "Screen Deep – Understanding Boredom" van Children and Screens.

Verveling: een zoektocht naar betekenis

Verveling is meer dan alleen 'niks doen'. Het is een actieve staat van verlangen. De Russische schrijver Tolstoj noemde het “het verlangen naar verlangens”. Je brein wil iets doen – maar niets voelt betekenisvol genoeg. Het gaat gepaard met een innerlijke onrust, een drang om zinvolle actie te vinden. In plaats van een gebrek aan motivatie, is het juist een teken van een brein dat zin zoekt.

Wat gebeurt er in ons brein als we ons vervelen?

Tijdens verveling activeert je hersenen het default mode network – een netwerk dat actief is bij dagdromen, reflectie en toekomstplanning. De insulaire cortex, die externe prikkels verwerkt, wordt juist minder actief. Daardoor voelt de omgeving "leeg", en word je gedwongen naar binnen te keren. Overmatig schermgebruik verstoort dit mechanisme: het laat nauwelijks ruimte voor die interne reflectie.

De schaduwkant van chronische verveling

Hoewel verveling gezond is, kan chronische verveling juist problematisch zijn. Mensen die sneller verveeld zijn, hebben vaker last van negatieve, opdringerige gedachten en neigen meer tot rumineren (het herhaaldelijk herkauwen van dezelfde negatieve gedachten). Het kan leiden tot piekeren, vervreemding en verhoogde kans op verslavingsgedrag – waaronder overmatig scrollen of gamen. Vooral jongeren met lage zelfcontrole zijn hier vatbaar voor, vooral als het gaat om het opstarten en volhouden van doelen.

De leeftijd van verveling: pieken tussen 12 en 16 aar

Interessant is dat verveling een duidelijke piek kent tussen de 12 en 16 jaar. Dit komt door een combinatie van ontluikende cognitieve vaardigheden, beperkte autonomie en emotionele instabiliteit in deze levensfase. Het daalt daarna, om vervolgens rond de 60-70 jaar opnieuw te pieken, vaak in verband met eenzaamheid en sociale isolatie. Dit benadrukt de noodzaak om jongeren én ouderen te leren omgaan met deze staat.

Technologie: bondgenoot of vijand van verveling?

Je zou denken dat met zoveel digitale afleidingen verveling tot het verleden behoort. Niets is minder waar. Er is een significante correlatie tussen de aanleg voor verveling en schermgebruik. Vooral passief gebruik, zoals eindeloos scrollen (doomscrolling), kan verveling zelfs versterken. Je brein blijft zoeken naar die staat van flow van mentale uitdaging, en passief consumeren is vaak niet genoeg.

Actief, creatief gebruik van technologie, zoals het maken van een podcast, het leren van een nieuwe skill via YouTube, of zelfs gamedesign, kan verveling juist verhelpen. Het probleem ontstaat wanneer we in de valkuil trappen van multitasken en constant switchen tussen apps (denk aan TikTok, SnapChat, YouTube Shorts,…). Dit leidt tot een slechtere focus, meer ontevredenheid en een vicieuze cirkel van onvervulde prikkelbehoefte.

De rol van ouders: ruimte geven voor "downtime"

Als ouders hebben we de neiging om onze kinderen constant te entertainen of hun agenda's vol te plannen. Maar Dr. James Danckert benadrukt dat we verveling niet moeten aanmoedigen, maar wel comfort met "downtime". Overplanning beperkt de autonomie van kinderen en verhoogt juist de kans op verveling.

De beste aanpak? Probeer niet altijd direct de verveling van je kind op te lossen. Laat kinderen zich soms vervelen. Moedig hen aan om zelf ideeën te bedenken – misschien zelfs door vooraf een lijstje te maken van activiteiten voor momenten van verveling. Laat ze ervaren dat ze zelf de verantwoordelijkheid hebben om actie te ondernemen.

Verveling als kans

Uiteindelijk is verveling een teken van suboptimale hersenactivatie. Je brein wordt niet op een betekenisvolle manier gebruikt. Het is een signaal dat je uitgedaagd wilt worden, dat je wilt creëren, ontdekken of reflecteren. Door ruimte te geven aan verveling, creëren we de kans voor interne reflectie, het activeren van onze creativiteit en het versterken van ons vermogen tot zelfsturing.

Bij GameChangers geloven we dat het begrijpen van verveling en het leren omgaan met "nietsdoen" essentiële vaardigheden zijn voor een goede digitale balans. Herken je de onrust van verveling bij jezelf of je kind? Heb je geen idee hoe hieraan te beginnen of hoe je kind hierin te ondersteunen? Aarzel niet om contact op te nemen met ons voor vrijblijvend advies en passende begeleiding.