We zien dat bij personen met hoogbegaafdheid regelmatig problematisch game- of schermgedrag kan voorkomen, net als bij personen met ADHD of autisme. Hoe deze hoogbegaafdheid en problematisch game- en schermgedrag met elkaar verbonden zijn leggen we uit in dit artikel. Deze tekst is ook een aangepast fragment uit het boek Game Over van GameChanger Matthias Dewilde.
Wat is hoogbegaafdheid?
Vaak wordt het begrip hoogbegaafdheid begrepen als ‘heel slim’ zijn, waardoor er meteen uitzonderlijke resultaten op school of het werk verwacht worden. Belgisch Expertisecentrum rond hoogbegaafdheid Exentra omschrijft het om die reden als ‘een van de meest verkeerd begrepen termen uit onze moderne samenleving’.
In werkelijkheid denken hoogbegaafden eerder op een andere, snellere manier dan leeftijdsgenoten. ‘In veel gevallen kan het een bron van problemen zijn’, voegt Exentra eraan toe. ‘Verveling, demotivatie, onderpresteren en opbouw van frustraties zijn maar een aantal frequent voorkomende moeilijkheden.’ In onze aanmeldingen merken we op dat hoogbegaafde personen vaak ook meer vatbaar zijn voor problematisch gamen of overmatig schermgebruik.
Twee andere kenmerken die regelmatig voorkomen bij hoogbegaafdheid zijn:
- de grote behoefte aan nieuwe ervaringen, en
- de nood aan uitdagingen.
In de praktijk zien we dat het vaak extra aandacht vraagt van bijv. ouders om hoogbegaafde kinderen of jongeren bezig te houden. Gemiddeld één op vijftig mensen is hoogbegaafd, maar er zijn veel verschillen in de persoonlijkheid, sterktes en uitdagingen van hoogbegaafden – een belangrijke nuance om niet te gaan veralgemenen.
“De verschillen tussen hoogbegaafde kinderen (en volwassenen) zijn groot. Op alle vlakken: leren, de kijk op het leven, interesses. Eén uitgangspunt is belangrijk: dé (hyper)hoogbegaafde bestaat niet. Intelligentie, intensiteit, complexiteit en snelheid is wat hen bindt, maar dit kan allerlei uitingsvormen hebben.” – Talentissimo (Nederlands expertisecentrum)
Waarom hoogbegaafdheid en problematisch game- of schermgedrag?
Niet iedereen met hoogbegaafdheid is gevoelig voor problematisch game- of schermgedrag. De hoogbegaafde gamers die worstelen om hun game- of schermtijd onder controle te krijgen, hebben ook een teruggetrokken, denkende persoonlijkheid. In dat geval zijn ze vooral op zoek naar intellectuele uitdaging.
Terwijl het offline leven te gemakkelijk of saai is geworden, bieden videospelletjes een oneindige bron van uitdaging. In spelletjes zijn er telkens wel nieuwe spannende missies of vijanden te verslaan en dat maakt games voor hen erg aantrekkelijk. Denk bijvoorbeeld aan complexe strategiegames, waar spelers hele beschavingen moeten leiden en strategische beslissingen moeten nemen. Of aan RPG's met diepgaande verhaallijnen, die de speler uitdagen om complexe morele dilemma's op te lossen. De snelle denkprocessen en de behoefte aan nieuwe ervaringen, kenmerkend voor hoogbegaafdheid, kunnen ervoor zorgen dat ze snel door de content van games heen gaan en steeds meer tijd besteden aan gamen om aan hun behoeften te voldoen.
Sommige hoogbegaafden zullen ook eerder geïnteresseerd zijn in de talloze mogelijkheden van het internet om bij te leren, dan zich louter op games te richten. Denk maar aan het bekijken van filmpjes, het lezen van artikels en het uitwisselen van meningen op fora.
Game- en schermgebruik in evenwicht bij hoogbegaafden
Een belangrijke stap om evenwicht te krijgen in het problematisch game- en schermgedrag bij personen met hoogbegaafdheid is om nieuwe uitdagingen te creëren in het leven naast het gamen of internet. Dat kan bijvoorbeeld een nieuwe hobby zijn, zoals:
- Schaken of Go: Strategische bordspellen die een intellectuele uitdaging bieden.
- Muziek maken of componeren: Vereist creativiteit, discipline en intellectuele inspanning.
- Programmeren of web development: Biedt eindeloze mogelijkheden om te leren en te creëren.
- Schrijven of tekenen: Stimuleert de verbeelding en zelfexpressie.
Ook een herwonnen interesse in een studierichting, het aangaan van nieuwe uitdagingen op carrièrevlak of het zetten van stappen op vlak van zelfstandiger of socialer leven kan helpen. Sluit je aan bij een club of vereniging die aansluit bij je interesses, volg een cursus of workshop, of zoek een mentor die je kan begeleiden.
De kunst bestaat erin om nieuwe (gezonde) uitdagingen in het leven te introduceren voordat de huidige activiteiten gaan vervelen. En tegelijk genoeg variatie zetten zodat het leven in evenwicht is. Met andere woorden: niet enkel uitdagingen zoeken in games, maar ook in activiteiten daarbuiten.
Risico's van problematisch game- en schermgedrag
Overmatig gamen kan leiden tot:
- Sociale isolatie: Verminderde tijd met vrienden en familie.
- Verwaarlozing van school of werk: Lagere cijfers, slechtere prestaties.
- Fysieke problemen: Slaaptekort, vermoeidheid, oogklachten.
- Psychische problemen: Angst, depressie, stemmingswisselingen, overprikkeling.
Hulp zoeken
Herken je jezelf of je kind in dit verhaal en wil je graag je/hun game- of schermgedrag in balans krijgen? Onze coaching kan je daarbij helpen. We zien dat hoogbegaafde personen die gevoelig zijn voor problematisch gamen of schermgebruik, ook de mogelijkheden hebben om hun game- of schermgedrag in balans te krijgen.