Onlangs namen we deel aan het 2-jaarlijks Apestaartjaren congres, met nieuwe cijfers van schermgebruik in België. We hebben alle trends over schermgebruik bij jongeren op een rijtje gezet alsook aanbevelingen van hoe we als maatschappij jongeren kunnen ondersteunen wijzer met digitale toestellen, sociale media en games om te gaan.
Vlaamse kinderen en jongeren kunnen niet meer zonder hun schermen en het internet. Dagelijks spenderen ze uren op hun smartphone, laptop en voor tv. Het online lesgebeuren en de schoollaptop heeft klaarblijkend een invloed gehad. Kinderen komen ook op jongere leeftijd in aanraking met schermen. Nu krijgen kinderen hun eerste smartphone op 8 jaar, terwijl 4 jaar geleden dit op 11 jaar was. Op hun toestel(len) gebruiken al dezelfde applicaties als jongeren uit het middelbaar. Dit fenomeen heet de Digitale Puberteit.
Alleen kijken naar hoeveel de Vlaamse jeugd hun schermen gebruiken is niet voldoende. Het is belangrijk om te kijken naar hoe ze hun schermen inzetten. Kinderen gebruiken tv, laptop of smartphone om te gamen, films te bekijken of muziek te beluisteren. Jongeren zijn daarentegen socialer en praten eerder met vrienden via sociale media.
Zoals bovenste tabel aangeeft zijn games enorm populair bij kinderen en jongeren. Gemiddeld wordt er anderhalf uur gegamed op een weekdag en zien we op vrije dagen snel een verdubbeling van de speelduur. Waar gaat al die tijd naartoe? De meest favoriete games zijn Minecraft, Roblox en jawel Fortnite. De populairste apps naast Games zijn: YouTube, TikTok, WhatsApp & Instagram.
Problemen met schermen?
Gelukkig kunnen de meeste jongeren en kinderen hun schermen aan de kant te zetten wanneer het moet. Toch is er een beduidend deel dat het moeilijk heeft om het scherm los te laten. 32% gebruikt gamen om niet te hoeven denken aan vervelende dingen zoals school, 16% kan aan niets anders denken tijdens de dag en 12% denkt zelfs gameverslaafd te zijn. Door sociale media mist 34% wel eens slaap en 12% voelt zich rot zonder sociale media. Het aantal jongeren die denkt verslaafd te zijn aan sociale media ligt hoger dan bij gameverslaving, namelijk 23%.
Online zijn brengt ook andere problemen met zich mee. Heel wat kinderen en jongeren geven aan dat ze worden geconfronteerd met sexting, cyberpesten, ongezonde digitale balans, haatspraak en choquerende inhoud. Ondanks deze online gevaren krijgen jongeren en kinderen bitter weinig les over mediawijsheid. Meer dan helft van kinderen en jongeren antwoordt ‘nooit’ op de vraag ‘Hoe vaak besteedt jouw school aandacht aan lessen rond …?’ bij games en Balans in schermtijd. Velen weten ook niet bij welke hulpbronnen ze terecht kunnen met vragen of problemen.
Ouders doen hun best om zoveel mogelijk het schermgedrag van hun kinderen op te volgen. Iets meer dan de helft van de ouders hebben gesprekken over media of kijkt mee. Ongeveer de helft doet zelf eens mee. Afspraken thuis richten zich daarbij op schermtijd. Vooral over wanneer en hoelang er wordt gegamed en wat ze zoal online aankopen. Het percentage kinderen en jongeren dat geen regels kent is gedaald in vergelijking met vorige edities, maar meer dan 20% van alle jongeren heeft geen regels thuis over schermtijd.
Waar moeten we op inzetten?
1. Praat over hun schermen
Onschuldige situaties worden problematisch en blijven vervolgens aanslepen doordat er niet over wordt gesproken. Open gesprekken voeren over digitale thema's en online risico's kan hierbij helpen. Net zoals het schermgebruik bij de jeugd evolueert is het belangrijk dat ouders, hulpverleners, leerkrachten enzovoort op de hoogte zijn van de digitale vernieuwing. Zo ontstaan er meerdere en betere aanspreekpunten. Heb je vragen over het gamegedrag van je kind of heb je het moeilijk om thuis over schermen te spreken? Praat er met ons over.
2. Bredere aanpak
Digitale media heeft een impact op de hele samenleving. De Vlaamse jeugd leren op een gezonde en verantwoorde manier met schermen omgaan moet dan ook op verschillende niveaus gebeuren. Op maatschappelijk niveau moet er aandacht zijn voor onderwerpen als privacy, polarisering en desinformatie. In het onderwijs moet er meer ruimte gemaakt worden voor onderwerpen zoals digitale balans met bijhorende didactische materialen en bijscholingen. Ook jeugdwerkingen, hobby- en sportclubs en andere leeromgevingen kunnen mediawijze thema’s meer aan het licht brengen. En laatst maar niet het minst kunnen ouders thuis hun steentje bijdragen. Door interesse te tonen in de digitale leefwereld, duidelijke en consistente schermafspraken te maken en bewust om te gaan met het eigen schermgebruik kan je het verschil maken.
3. Hoe jonger hoe beter
Het meest opvallende uit de resultaten is dat kinderen steeds op jongere leeftijd deelnemen aan het online gebeuren. Op vroege leeftijd met digitale toestellen bezig zijn biedt uitdagingen. Maar ook kansen! Als we inzetten op preventieve manieren om kinderen op vroege leeftijd (vanaf 9 jaar) te leren omgaan met digitale media en risico's dan belanden ze (later) minder in de problemen.
4. Meer mediawijsheid
Mediawijsheid en goede digitale vaardigheden zorgen er niet alleen voor dat kinderen en jongeren minder problemen ervaren bij het gebruik van hun toestellen, ze voorkomen ook dat ze problemen krijgen op andere levensdomeinen. Digitale vaardigheden gaan veel verder dan toetsenbordkennis alleen of simpelweg je weg vinden op sociale media: ze helpen kinderen en jongeren om alle mogelijkheden van media te benutten, zich beter te beschermen tegen de risico’s en te participeren in een on-en offline leefwereld. En dat willen we toch allemaal?
Ben je een school en wil je inzetten op digitale balans? Wij kunnen je hierbij helpen. Boek nu een lezing voor leerlingen of een infoavond voor ouders over digitale balans.
Ben je een ouder die zich zorgen maakt over het schermgebruik van je kind en wil je hierin graag stappen zetten? Iedere maand geven wij een gratis webinar voor ouders en zorgverleners. Je kan ook altijd een gratis telefoongesprek boeken om samen met ons te kijken welke stappen je kan zetten om de thuissituatie te verbeteren.
