Begin met je voorbereiding!
Voor jongeren is het een hele uitdaging om van het scherm weg te blijven. Om even niet te scrollen op sociale media, videospelletjes te spelen of filmpjes te bekijken. Niet helemaal onbegrijpelijk: hoe moeilijk is het als volwassene ook niet om afstand te nemen van je smartphone, tv of pc wanneer je je verveelt of vermoeid bent na een lange werkdag? Veel mensen weten dat ze teveel tijd spenderen voor het scherm, maar daadwerkelijk aan de slag gaan is een ander verhaal. De vraag die je nu waarschijnlijk stelt is, “Hoe maak je krachtige afspraken over schermtijd die lang meegaan?” Daarom schreven we een reeks van artikels die jou stap voor stap helpen om onbreekbare schermafspraken te maken in de vorm van een actieplan.
Het verschil met jongeren nu is echter dat ze nooit een wereld gekend hebben zonder schermen of zonder internet. Ze hebben geen referentiekader om de virtuele wereld in te plaatsen. Veel van hun sociale leven en hun hobby’s zijn verweven met internetapplicaties. De meesten leren er min of meer mee om te gaan, maar soms kan die online wereld zo leuk en spannend zijn, dat ze niets anders meer willen.
Het is belangrijk om huis schermtijd af te bakenen en regelmatige schermvrije momenten in te lassen. Dit helpt hen om tijd te steken in het echte, offline leven en laat hen nadenken over zinvolle offline bezigheden. Vooral de aanwezigheid van internet maakt alle toestellen een stuk fascinerender — en daarmee ook onweerstaanbaarder. Wanneer je scherm- en internettijd kan beperken, creëer je ruimte om andere activiteiten een kans te geven.
Je hebt hoogstwaarschijnlijk veel zin om iets te doen aan het schermgebruik bij je thuis. Durven beginnen is voor de helft geslaagd zijn en een goede voorbereiding is het halve werk. Hier bespreken we een aantal onderwerpen waar je met je (ex-)parter over kan nadenken. Op die manier zullen de obstakels duidelijker worden en zal later de uitvoering vlotter verlopen.
Schermtijd en schermvrije tijd
We maken een onderscheid tussen kinderen en tieners. Bij kinderen spreken we vooral over vaste schermtijd, terwijl we bij tieners eerder spreken over schermvrije momenten.
Kinderen (0-12 jaar): vaste ‘schermtijd’
Voor jonge kinderen is het extreem belangrijk dat schermtijd duidelijk wordt afgebakend. Tijdsbesef is voor hen moeilijk; als je geen grenzen stelt, is het goed mogelijk dat ze langer gamen en geïrriteerd worden als ze moeten stoppen.
Enkele tips:
- Werk met tokens zoals muntjes of kaartjes die ze kunnen inruilen voor schermtijd. Dit kan een vast aantal zijn per dag, bijvoorbeeld standaard 2 keer een kwartier schermtijd, of tokens die ze kunnen verdienen als ze meehelpen in het huishouden of als ze hun huiswerk afgewerkt hebben .
- Gebruik vaste, dagelijks terugkerende tijdstippen voor ontspanning (waaronder schermtijd), huiswerk, etenstijd, bedtijd, enzovoort. Veel routine en duidelijke structuur helpen enorm.
- Kondig het einde van de schermtijd op voorhand aan, zodat ze zich daarop kunnen voorbereiden. Een visueel klokje (zoals een keukenwekker) helpt.
Je kan gebruik maken van tools voor ouderlijk toezicht en om tijdslimieten in te stellen, zodat je niet telkens zelf schermtijd hoeft af te dwingen. Meer daarover lees je in dit artikel.
Tieners (12+ jaar): vaste schermvrije momenten
Naarmate kinderen ouder worden, gaan ze meer vrijheid en onafhankelijkheid opeisen, ook over schermgebruik. Ze krijgen een eigen telefoon, een tabletof zelfs een laptop, en het wordt voor jou als ouder steeds moeilijker om op te volgen hoe en hoeveel tijd ze spenderen aan die toestellen. Daarom spreken we bij oudere kinderen, zeker vanaf zo’n 14-15 jaar, steeds vaker over ‘schermvrije tijd’.
Schermvrije tijd, dat zijn vaste momenten waarin je met je jongeren — en eventueel zelfs met het hele gezin — afspreekt om even geen schermen te gebruiken. Tijdens deze momenten waarin er niets voor handen is, zijn ze verplicht andere manieren te vinden om zich bezig te houden. Deze momenten zijn waardevol voor hen: ze leren omgaan met verveling en ontwikkelen hun creativiteit.
“Geen schermen aan tafel tijdens etenstijd” is een regel die vele gezinnen toepassen, maar je kan nog verder gaan.
Enkele tips:
- Creëer een vast ‘einde’ van de dag waarop alle toestellen uit gaan. Zo kunnen ze niet de hele nacht door chatten of gamen en bijgevolg de volgende dag vermoeid starten.
- Vermijd schermen op de slaapkamer, zeker ’s nachts. Je kan een gezamenlijk ‘oplaadpunt’ creëren in de living of de keuken, waar alle telefoons opgeladen moeten worden.
- Creëer een vaste, wekelijkse schermvrije avond of dag. Tijdens deze momenten gaan alle schermen uit. Als dit voor hen lastig is, kan je hen helpen deze momenten in te vullen. Samen even een bordspel spelen, koken, lezen, huiswerk maken of sporten zijn prima alternatieven.
TO DO : Ga na wat je begrijpt onder schermtijd en schermvrije tijd en bekijk hoe je deze momenten kan invullen aan de hand van bovenstaande informatie.
Gametijd of schermtijd?
Is alle schermtijd voor jou gelijk? We zien vaak dat jonge gamers simpelweg verder kijken naar andere gamers als hun gametijd opgebruikt is, zoals op YouTube of Twitch. In zo’n geval heeft het weinig zin om enkel afspraken te maken rond gametijd.
Bij GameChangers spreken we eerder van schermtijd in plaats van enkel over gametijd. Het draait vooral om het creëren van momenten waarin jongeren zich offline bezig houden, zodat de online afleiding en ontspanning geen automatisme wordt en ze andere gebieden in hun leven onderhouden.
Voel je in ieder geval niet slecht als ze zich af en toe vervelen: dat is een goed teken! Verveling is gezond en stimuleert de creativiteit. Dan leren ze op andere manieren plezier beleven.
Zolang gamen en ander schermgebruik in balans staat met andere hobby’s en bezigheden, zijn videospelletjes een gezonde, leerrijke activiteit.
TO DO : Pak een blad papier en maak 2 kolommen. Schrijf in de ene kolom gametijd en in andere schermtijd. Schrijf alle digitale toestellen en activiteiten op en geef ze een plaats in 1 van de kolommen.
Consumeren of creëren?
Bedenk manieren hoe je gamer meer online tot creaties kan komen in plaats van voortdurend naar het scherm te staren
Hoe je online bezig bent kan een groot verschil maken. Daarom maken we een onderscheid tussen het gebruiken van schermen om te creëren in plaats van om te consumeren. Hoe meer je je kinderen ertoe kan brengen om het internet te gebruiken op een constructieve manier, hoe meer ze er aan gaan hebben.
Creëren
Actief
Zichtbare veranderingen
Werken met nieuwe informatie
Vanuit jezelf
Consumeren
Passief
Onzichtbare veranderingen
Opdoen van nieuwe informatie
Van buitenaf
Het is niet zo eenvoudig om te stellen dat alle tijd voor het scherm passief wordt benut. Denk maar aan televisie kijken. Je kan urenlang op Netflix series bezichtigen of een documentaire bekijken. De vraag die je kan stellen is “Brengt hetgeen ik nu aan het doen ben iets op?”. Is je antwoord ja dan ben je actief bezig en zal je na verloop van tijd resultaten zien. Is het antwoord neen dan kan je nagaan waarom je die ‘nutteloze’ actie doet en vervolgens de beslissing maken om iets anders te doen.
TO DO : Verzamel informatie over het gamegedrag van je jongere. Welke games speelt hij, wat doet hij in de game… Zo weet je beter of je gamer creëert of consumeert.
Hoelang en wanneer?
Regels zijn belangrijk voor de positieve ontwikkeling van een kind. Om deze regels op te stellen is het belangrijk dat jij op voorhand nadenkt over jouw ideale situatie. Hierbij moet je ook de knopen doorhakken zoals:
- Hoelang mag mijn kind gamen (per dag of per week)?
- Wanneer mag mijn kind gamen?
Er bestaan richtlijnen voor hoeveel schermtijd een kind mag krijgen op basis van leeftijd:
- 0 tot 2 jaar: best zo weinig mogelijk
- 2 tot 4 jaar: max een half uur
- 4 tot 8 jaar: max een uur
- 8 tot 10 jaar: max anderhalfuur
- 10 tot 12 jaar: max twee uur
- 12+ jaar: max drie uur
TO DO: Formuleer een antwoord op de hoelang en wanneer aan de hand van bovenstaande richtlijnen. Maak het zo concreet mogelijk met daarbij een duidelijk onderscheid tussen week-, weekend- en vakantiedagen.
Obstakels identificeren
Hoogstwaarschijnlijk heb je al een aantal methodes geprobeerd en zijn die na verloop van tijd in het water gevallen. Dit komt door obstakels die op je pad komen. We maken een onderscheid tussen obstakels bij de gamer en obstakels bij de omgeving.
Obstakels bij de gamer
Weerstand loert om de hoek bij veranderingen die iets aangenaams wegnemen of iets onaangenaam toevoegen. Bijvoorbeeld schermlimiet instellen of gametijd koppelen aan huishoudelijke taken. Wat (on)aangenaam is hangt af van de persoon. Als er iets verandert waar je gamer van denkt dat het nadelig is voor zijn huidig patroon dan komen er allerlei emoties naar boven. Dit zijn korte hevige opstoten zoals woede, paniek en verdriet. Deze worden allemaal verwerkt door een bepaald gedrag die we in 2 hoofdcategorieën kunnen onderverdelen: vluchten of vechten. Hoe je als ouder reageert op weerstand heeft een wederkerend effect.
Wanneer het gedrag erg storend wordt of een regel overtreedt dan moeten we overgaan tot straffen. Straffen heeft altijd te maken met het gamen, bijvoorbeeld een half uur minder gamen of een dag niet mogen gamen. Bespreek deze straf altijd op voorhand met jouw kind. Straf niet te hard, mild maar consequent straffen is veel effectiever. Hard straffen heeft nefaste gevolgen.
Uitingen van weerstand:
- Liegen
- Manipuleren
- Niet meer praten
- Zich opsluiten
- Niet luisteren
- Achterpoorten zoeken
- …
Verveling is een frustrerende tijdelijke toestand waar je de drang hebt om een bepaalde actie te doen die niet mogelijk is. Het een defensieve modus die ons ertoe aanzet om te krijgen waar we naar verlangen. En dat verlangen wijst steeds naar datgene dat ons het meest genot opbrengt of het meeste pijn wegneemt. Voor vele gamers is dit gamen.
Als je al jarenlang elke avond van 18u tot 22u gamet, dan is dat patroon ingebouwd in je hersenen. Het is als een grote automatische autostrade (hersenbaan) waar allerlei auto’s (impulsen) gebruik van maken. Wanneer deze baan wordt onderbroken komen er heel wat onaangename gevoelens sensaties naar boven. Vandaar is het aangeraden om op voorhand eens te denken over nieuwe vrijetijdsinvullingen.
Obstakels bij de omgeving
Ook de nabije omgeving van de gamer heeft niet altijd gemakkelijk om het actieplan bij te houden. De meest voorkomende obstakels zijn:
- Het plan opleggen zonder inspraak van de gamer
- Snel verstrengen of versoepelen
- Angst hebben voor de reactie van hun gamer
- Geen tijd hebben voor de opvolging
- De regels niet consequent hanteren
- Teveel controle willen uitoefenen
- …
TO DO: Maak een lijst met alle mogelijke obstakels die op je pad kunnen komen, ga na hoe je als ouder hierop zal reageren.
Alles overlopen? Je bent bijna klaar om in gesprek te gaan!
Als je de 5 onderwerpen hebt gelezen en de TO DO’s hebt gemaakt, dan heb je een goed beeld over hoe je plan in grote lijnen eruit ziet. Maak nu een plan op voor een maand, maar wacht echter om deze meteen te willen invoeren. Bij jonge kinderen (- 12 jaar) lukt het beter om regels op te leggen, maar als ze ouder zijn is de kans groot dat er weerstand optreedt. In het volgende artikel gaan we je uitleggen hoe je het best in gesprek gaat met je gamer om hem of haar mee te krijgen naar een digitale balans.
Hoe maak je krachtige afspraken over schermtijd die lang meegaan is het eerste artikel in de reeks “In 3 stappen een actieplan om thuis het schermtijd te verminderen”. Klik hier om meer te lezen over de tweede stap: Hoe ga je het gesprek aan met je kind over schermtijd?
